Personel, bir işletme veya kurumda belirli görevleri yerine getirmek üzere çalışan kişilere denilmektedir. Personel, bir işletmenin en önemli varlıklarından biridir.Nitelikli ve motive olmuş personel, işletmenin başarısında kritik bir rol oynar. Bu nedenle, personel yönetimi, işletmelerin en önemli fonksiyonlarından biridir.
Personel maliyeti ise işletmelerin her bir personel için katlanmak zorunda olduğu giderlerdir.
İşçi Çalıştırma ve Personel Maliyeti
İşçi çalıştırma, bir işverenin, belirli bir iş veya hizmetin yerine getirilmesi amacıyla onları istihdam etmesidir. Bu süreç, işçi ve işveren arasında karşılıklı hak ve yükümlülükler doğurur.İŞçi çalıştırma personel maliyeti ile doğrudan ilişkilidir.
İşçi Çalıştırmanın Temel Unsurları:
- İş Sözleşmesi: İşçi ve işveren arasında yazılı veya sözlü olarak yapılır. Genellikle yazılı olarak yapılır. İşin şartlarını ve diğer koşullarını belirler.
- Ücret: İşveren tarafından işçiye, yaptığı iş karşılığında ödenen paradır. Ücret, asgari ücretin altında olamaz ve işin niteliği, çalışanın deneyimi ve diğer faktörlere göre belirlenir.
- Çalışma Süresi: İşçinin haftalık veya günlük olarak çalışacağı süredir. İş Kanunu’na göre haftalık çalışma süresi 45 saattir.
- Sosyal Güvenlik: İşveren, çalışanını Sosyal Güvenlik Kurumu’na (SGK) kaydettirmek ve primlerini ödemek zorundadır. Bu sayede çalışanlar sağlık, emeklilik ve diğer sosyal güvenlik haklarından yararlanır.
- İş Sağlığı ve Güvenliği: İşveren, çalışanların sağlıklı ve güvenli bir ortamda çalışmasını sağlamakla yükümlüdür.
- Diğer Haklar: İşçilerin yıllık izin, ücretli izin, ihbar tazminatı gibi hakları vardır.
İşçi Maliyeti Nedir?
Şirketlerde personel maliyeti, bir işletmenin çalışanlarına sahip olmanın fiyatıdır. Bu maliyet, sadece maaşlardan ibaret olmayıp, doğrudan ve dolaylı birçok farklı unsuru içerir.
Personel Maliyetini Etkileyen Ana Faktörler
Maaşlar ve Ücretler: Çalışanlara ödenen net maaşlar, primler, ikramiyeler, fazla mesai ücretleri gibi tüm ödemeler.
Sosyal Güvenlik Primleri: İşveren tarafından çalışan adına ödenen SGK primleri (emeklilik, sağlık, işsizlik sigortası vb.).
Vergiler: Gelir vergisi, damga vergisi gibi maaşlar üzerinden ödenen vergiler. Asgari ücret üzerinden ödenen ücretlerden gelir vergisi kesintisi kaldırılmıştır.
Yukarıdaki tüm maddeler personel maliyetini etkileyen ana sebeplerdir.
Diğer Personel Maliyetleri
- Yan Haklar: Yemek, yol, eğitim, sağlık sigortası, özel emeklilik gibi çalışanlara sağlanan ek faydalar.
- İşe Alım Maliyetleri: İş ilanı verme, mülakat yapma, işe alım süreciyle ilgili diğer harcamalar
- Eğitim ve Geliştirme: Çalışanların mesleki bilgi ve becerilerini geliştirmek için yapılan eğitimler, seminerler, konferanslar gibi harcamalar.
- İşten Ayrılma Maliyetleri: Tazminat, kıdem tazminatı gibi işten ayrılan çalışanlara yapılan ödemeler.
- Diğer Maliyetler: Ofis kirası, elektrik, su, ısınma, bilgisayar, telefon vb, kıyafet gibi çalışanlar için yapılan diğer harcamalar.
Personel Maliyetinin Hesaplanması
Personel maliyetini hesaplarken, brüt maaş üzerine işverenin ödemesi gereken vergi ve kesintiler eklenir. Bu hesaplamaya SGK işveren primi, işsizlik sigortası işveren primi ve diğer ek maliyetler dahil edilir.
Brüt Ücret Nedir?
Brüt maaş, bir çalışanın işveren tarafından kendisine ödenen toplam ücret miktarıdır. Yani hiçbir kesintinin olmadığı maaştır. Çalışanların eline tam olarak brüt maaş geçmez.
Bu miktar, herhangi bir vergi, sigorta primi veya diğer kesintiler yapılmadan önceki maaş olarak kabul edilir. Yani, çalışanın bordrosunda yazan ve işverenin ödediği toplam tutardır.
Brüt maaşın içinde şunlar yer alır:
- Net Maaş: Çalışanın eline geçen, yani vergiler ve kesintiler düşüldükten sonra işçiye ödenen tutar.
- Ücret Gelir Vergisi: Gelir vergisi, işçinin elde etmiş olduğu ücretten yani gelirinden kesilen ve devlete ödenen vergidir. Vergi dairesi için hazırlanan beyannameye göre ödenir.
- Damga Vergisi: Ücretlerden kesilen ve resmi olarak SGK evrakları düzenlendiğinden, devlete iletilen kağıdın bedelidir.
- SGK Primleri: Sosyal Güvenlik Kurumu’na ödenen primler (emeklilik, sağlık, işsizlik sigortası vb.).
- İşsizlik Sigortası Primi: İşsizlik durumunda çalışanlara destek sağlamak için ödenen prim.
- Diğer Kesintiler: BES kesintisi, sendika aidatı gibi ek kesintiler (varsa).
Yukarıdaki ücretlerin hepsi brüt maaştan çıkarılırsa geriye NET ÜCRET kalır. Çalışanların maaşları buna göre hesaplanır.Personel maliyetini belirleyen ana etken brüt maaş ve bürt maaş kesintileridir.
Net Ücret Nedir?
Net ücret, bir çalışanın eline geçen, yani vergiler ve diğer kesintiler düşüldükten sonra kalan maaş miktarıdır. Başka bir deyişle, çalışanın harcayacağı gerçek kazancıdır. Brüt ücretten yukarıdaki net maaş, gelir vergisi, damga vergisi, sgk primleri çıkarıldığında kalan ücrete NET ÜCRET denir.
Net ücret tek başına personel maliyeti değildir.
Asgari Ücretin Personel Maliyeti
2024 yılı için 1 işçi için belirlenen net asgari ücret 17.002,12 TL’ dir. İşverenin asgari ücretli bir çalışan için ödemesi gereken toplam personel maliyeti 23.502,94 TL‘dir.
Bu maliyetin içinde şunlar bulunur:
- Brüt asgari ücret: 20.002,50 TL
- SGK işveren primi (5 puanlık indirim dahil): 3.100,54 TL
- İşsizlik sigortası işveren primi: 400,10 TL
İşverenlerin bu maliyete ek olarak damga vergisi ödemeleri de vardır.
Asgari ücret maliyeti ile ilgili detaylı bilgi için aşağıdaki kaynakları inceleyebilirsiniz:
Diğer Ücretlerin Personel Maliyeti
- Brüt Maaşı Hesaplayın: Çalışanın eline geçen net maaş üzerinden gelir vergisi, damga vergisi, SGK primi hesaplanarak bulunur.
- SGK İşveren Primini Hesaplayın: Brüt maaş üzerinden %15,5 oranında SGK işveren primi hesaplanır. Ancak, 5 puanlık indirimden yararlanılarak bu oran %10,5 olarak uygulanır.
- İşsizlik Sigortası İşveren Primini Hesaplayın: Brüt maaş üzerinden %1 oranında işsizlik sigortası işveren primi hesaplanır.
- Diğer Ek Maliyetleri Ekleyin: Yemek, yol, özel sağlık sigortası gibi ödemeler varsa bunlar da toplam maliyete eklenir.
Örnek Hesaplama:
Diyelim ki bir çalışanın net maaşı 20.000 TL olsun. Bu durumda yaklaşık olarak:
- Gelir vergisi ve damga vergisi: 4.000 TL (yaklaşık)
- SGK işçi primi ve işsizlik sigortası işçi primi: 3.000 TL (yaklaşık)
- Brüt maaş: 27.000 TL (yaklaşık)
- SGK işveren primi: 2.835 TL (27.000 TL * %10,5)
- İşsizlik sigortası işveren primi: 270 TL (27.000 TL * %1)
Bu durumda işverenin ödeyeceği toplam maliyet yaklaşık olarak 30.105 TL olur.
SGK Nedir?
SGK’nın temel amacı, vatandaşlara sosyal güvenlik hakları sağlamak ve bu hakları korumaktır. Bu kapsamda SGK, aşağıdaki hizmetleri sunar:
- Sağlık Sigortası: Vatandaşların sağlık hizmetlerinden yararlanmasını sağlar.
- Emeklilik Sigortası: Çalışma hayatı boyunca prim ödeyen kişilere emeklilik hakkı tanır.
- İş Kazası ve Meslek Hastalığı Sigortası: İş kazası veya meslek hastalığı geçiren kişilere destek sağlar.
- Doğum Sigortası: Doğum yapan kadınlara gelir desteği sağlar.
- Ölüm Sigortası: Sigortalının ölümü halinde yakınlarına gelir desteği sağlar.
- Malullük Sigortası: Malul olan kişilere gelir desteği sağlar.
- İşsizlik Sigortası: İşsiz kalan kişilere gelir desteği sağlar.
SGK, bu hizmetleri sunabilmek için sigortalılardan ve işverenlerden prim toplar. Prim ödemeleri, sigortalının gelirine ve sigorta türüne göre değişir.
SGK, Türkiye’de sosyal güvenlik sisteminin temel taşıdır. Vatandaşların sağlık, emeklilik ve diğer sosyal güvenlik haklarından yararlanmasını sağlar.
SGK hakkında daha fazla bilgi için aşağıdaki kaynakları inceleyebilirsiniz:
İşçilere SGK Yapılması Zorunlu mu?
Evet, Türkiye’de işverenlerin çalışanlarına SGK yapması zorunludur. Bu yasal bir yükümlülüktür ve 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ile düzenlenmiştir.
Zorunlu SGK’nın Kapsamı:
- Sigortalı Çalışanlar: İş sözleşmesiyle çalışan tüm işçiler zorunlu olarak sigortalı sayılır.
- Kendi Adına Çalışanlar: Esnaf, sanatkar, serbest meslek erbabı gibi kendi adına çalışanlar da zorunlu sigortalıdır.
- Kamu Görevlileri: Devlet memurları, sözleşmeli personel gibi kamu görevlileri de zorunlu sigortalıdır.
İşverenin Sorumlulukları:
- İşverenler, çalışanlarını işe başladıkları tarihten itibaren en geç 30 gün içinde SGK’ya bildirmek zorundadır.
- Çalışanların primlerini düzenli olarak ödemek ve SGK’ya bildirmek zorundadır.
- Çalışanların işten ayrılması durumunda, SGK’ya bildirim yapmak zorundadır.
SGK Yapılmazsa Ne Olur?
- İşverenlere idari para cezası uygulanır.
- Çalışanların sağlık hizmetlerinden yararlanması engellenir.
- Çalışanların emeklilik hakları olumsuz etkilenir.
- İş kazası veya meslek hastalığı durumunda çalışanlar mağdur olabilir.
Kıdem Tazminatı ve Personel Maliyeti
Kıdem tazminatı, işçinin işveren yanında çalıştığı her tam yıl için, 1 aylık brüt ücretinin işçiye ödenmesine denir. Kıdem tazminatı da yıllık olarak karşılık ayrıldığından, personel maliyetine eklenmelidir.
İşçinin işten ayrılması durumunda, işveren tarafından ödenmesi gereken tazminattır. İşçinin çalışma süresi ve son brüt ücretine göre hesaplanır.
Kıdem Tazminatı Hesaplama:
- Her tam çalışma yılı için işçinin son brüt ücretinin 30 günlük tutarı kıdem tazminatına esas teşkil eder.
- Hesaplama yapılırken brüt ücret üzerinden, sigorta primi, gelir vergisi gibi kesintiler düşülmeden hesaplanır.
- İşçinin çalışma süresi 1 yıldan az ise, kıdem tazminatı hakkı doğmaz.
Kıdem Tazminatı Tavanı:
- 2024 yılının ikinci yarısı için kıdem tazminatı tavanı 41.828,42 TL olarak belirlenmiştir. Bu, işçinin kıdem tazminatının bu tutarı aşamaz anlamına gelir.
Kıdem Tazminatının Maliyeti:
Kıdem tazminatı, işverenler için önemli bir maliyet unsuru olabilir. Özellikle uzun süreli çalışanlar için ödenecek kıdem tazminatı tutarları yüksek olabilir. Bu nedenle, işverenlerin kıdem tazminatı yükümlülüklerini dikkate alarak personel politikalarını belirlemeleri önemlidir.
Kıdem Tazminatından Yapılan Kesintiler:
- Kıdem tazminatından sadece damga vergisi kesintisi yapılır.
- Gelir vergisi kesintisi, işçinin kıdem tazminatı toplamının, çalıştığı yıl sayısının 24’ten fazla olduğu kısmından yapılır.
Örnek Hesaplama:
Diyelim ki bir işçi 5 yıldır aynı şirkette çalışıyor ve son brüt maaşı 100.000 TL. Bu durumda:
- Kıdem tazminatı tutarı: 100.000 TL * 5 yıl = 500.000 TL . Fakat bu tutar kıdem tazminatı olarak ödenmez.
- Ancak, kıdem tazminatı tavanı 41.828,42 TL olduğu için işçiye ödenecek kıdem tazminatı tutarı 41.828,42 TL * 5 yıl = 209.142,10 TL olur.
- Bu tutardan sadece damga vergisi kesintisi yapılır.
İhbar Tazminatı ve Personel Maliyeti
İhbar tazminatı, belirsiz süreli iş sözleşmelerinde uygulanır. İşçi veya işverenin sözleşmeyi feshetmeden önce karşı tarafa belirli bir süre önceden haber vermemesi durumunda ödenmesi gerekir.
Bu tazminat, işçiye veya işverene yeni bir iş bulma veya yeni bir çalışan bulma imkanı tanımayı amaçlar.
İhbar Süreleri:
İş Kanunu’na göre ihbar süreleri, işçinin çalışma süresine bağlı olarak değişir:
- 6 aydan az: 2 hafta
- 6 ay – 1,5 yıl arası: 4 hafta
- 1,5 yıl – 3 yıl arası: 6 hafta
- 3 yıldan fazla: 8 hafta
İşveren, işçiye yukarıdaki sürelerden daha uzun bir ihbar süresi tanımayı da tercih edebilir.
İhbar Tazminatı Hesaplama:
İhbar tazminatı, işçinin son brüt ücreti üzerinden hesaplanır. İhbar süresi boyunca işçiye ödenmesi gereken brüt ücret tutarı, ihbar tazminatı olarak ödenir.
Örneğin, son brüt ücreti 5.000 TL olan ve 2 yıllık kıdemi olan bir işçi olsun. İşveren tarafından ihbar süresine uyulmadan işten çıkarılması durumunda 6 haftalık (42 gün) brüt ücreti olan 30.000 TL ihbar tazminatı ödenmelidir.
İhbar Tazminatı Ödeme Şartları:
- İş sözleşmesi belirsiz süreli olmalıdır.
- İşçi veya işveren, sözleşmeyi feshetmeden önce karşı tarafa yasal ihbar süresi içinde yazılı olarak bildirimde bulunmamış olmalıdır.
- İşten ayrılma veya işten çıkarma, haklı bir nedene dayanmıyorsa ihbar tazminatı ödenir.
İhbar Tazminatı İstisnaları:
Bazı durumlarda ihbar tazminatı ödenmeyebilir. Örneğin:
- İşçinin ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırı davranışı nedeniyle işten çıkarılması.
- İşçinin işverene tazminatsız fesih hakkı veren bir durumun gerçekleşmesi (örneğin, işverenin işçiye cinsel tacizde bulunması).
Önemli Notlar:
- İhbar tazminatı, hem işçi hem de işveren için yasal bir haktır.
- İhbar tazminatı ödenmemesi durumunda, mağdur olan taraf dava açma hakkına sahiptir.
Bordro Nedir?
Bordro, işverenin çalışanına her ay düzenli olarak ödediği ücretin ve bu ücret üzerinden yapılan tüm kesintileri gösterir. Bordro, işçi çalıştıran şirketler tarafından çıkarılan resmi bir belgedir.
İşçinin çalıştığı süre boyunca düzenli olarak hazırlanır. Hem işçi hem de işveren için önemli bir hukuki dayanak oluşturur. Her ay sonunda işçiye imzalatılarak saklanır.
Bordro, genellikle mali müşavir veya insan kaynakları personelleri tarafından hesaplanır ve çıkarılır. Her işçi bankada hesap açar. Söz konusu bordro üzerinde yer alan ücret işçinin banka hesabına ödenir.
Şirket kurarken şirket türüne mutlaka doğru karar vermelisiniz. Şirket imza sirkülerini çıkardıktan sonra şirket tüzel kişilik kazanmaktadır. İş yeri için vergi dairesinden tüm işlemleri tamamlayıp ticaret sicilden tescil olduktan sonra şirket kurma aşamalarını tamamlayacaksınız.
Ancak vergi dairesinden ve diğer kurumlardan yapılan işlemlerden sonra karar alma süreçlerinde mutlaka bizden destek almalısınız.
Fakat bundan sonra personel maliyeti çok önemlidir.
Şirket kurarken, mutlaka doğru personelle çalışmalısınız. Doğru personelle çalışmamanın size getireceği tazminat yükü ve personel maliyeti ticari sermayenizi azaltır. Ayrıca şirket açılışında personel çalıştırıldığı zaman iş güvenlik talimatlarına da mutlaka dikkat edilmesi gerekmektedir. İş güvenlik talimatlarına dikkat edilmediğinde yine iş kazalarının getireceği maliyet ticaretini olumsuz olarak etkiler.
Tüm bu detaylara İş Hukuku Danışmanlığı İçin Verdiğimiz Hizmetler yazımızı okuyarak bilgi edinebilirsiniz.
Bize her konuda whatsapp ve iletişşim hatlarımızdan ulaşarak işçi ve işçi maliyetleri hakkında bilgi alabilirsiniz.
